Ѝ треба ли на Македонија воено-одбранбена индустрија?
Нова МакедонијаГлобалната продажба на оружје значително е зголемена во изминатите пет години, достигнувајќи највисоко ниво по завршувањето на Студената војна, при што речиси двојно порасна извозот на оружје за Блискиот Исток. Во најновиот извештај на Стокхолмскиот институт за истражување на мирот се истакнува дека во светски рамки најголем увозник на оружје е Индија. По неа следува Саудиска Арабија, која ја предводи воената интервенција во Јемен... Република Македонија сѐ уште стагнира на ова поле, иако има исклучителни можности и солидни предуслови за рестартирање, па и за стартап-бизниси. Примерите од соседните држави ќе бидат повеќе од доволни
за сериозноста на ангажманите за поттикнување на домашната наменска индустрија
Со секоја измината година трендот на наменската воена индустрија е во драстичен пораст. И во регионот на Балканот, токму оваа индустрија бележи одржлив пораст, иако најчесто благодарение на странските инвестиции. Соседите на Македонија градат нови погони и фабрики, но работат и на ново оружје и иновации, презентирајќи ги своите достигнувања на специјализираните саеми и на економски собири. Според процените на воените аналитичари, поединечната годишна заработувачка од оваа индустрија во некои балкански земји се движи од неколку десетина милиони евра до десетина милијарди евра.
Република Македонија сѐ уште стагнира на ова поле, иако има исклучителни можности и солидни предуслови за рестартирање, па и за стартап-бизниси.Македонската воено-одбранбена индустрија како да е подзаборавена. Примерите од соседните држави ќе бидат повеќе од доволни за сериозноста на ангажманите за поттикнување на домашната наменска индустрија.
Неодамна државниот врв на БиХ информира дека е забележан пораст на домашното производството и продажба на оружје. Ваквите податоци се изнесени на средбата на министерот за енергетика на Федерацијата БиХ, Нермин Ѓинѓиќ, со директорите на компаниите од областа на наменската индустрија. Имено, дванаесет компании што работат во рамките на индустријата за наменско производство во хрватско-муслиманската Федерација Босна и Херцеговина, во првите шест месеци од годината извезле оружје, муниција и воена техника во вредност од околу 150 милиони конвертибилни марки (приближно 75 милиони евра). Министерот Ѓинѓиќ изјави дека наменската индустрија бележи голем пораст. Минатата година Федерацијата извезла оружје во вредност од 249 милиони конвертибилни марки.
- Годинава очекувавме извоз на оружје од околу 305 милиони марки, но сега оваа бројка ќе биде поголема за околу 30-40 милиони конвертибилни марки - рекол Ѓинѓиќ.
Слична е состојбата и во соседна Србија. Доказ дека оваа индустрија навистина добро се развива во оваа земја може да се препознае во изјавата на српскиот претседател Александар Вучиќ, кој летово најави дека Србија ќе произведува високософистицирани ракети за Обединетите Арапски Емирати. Српскиот претседател, по состанокот со престолонаследникот и шеф на оваа држава шеикот Мухамед бин Зајед ал Нахани, изјавил дека е постигната согласност за сите договори меѓу двете земји, а посебно за инвестиции во наменската индустрија. Имено, на саемот за оружје, емиратската државна компанија ЕАРТХ и српски „Југоимпорт“ потпишале договор за заеднички развој и снабдување на т.н. ракетен систем „АЛАС“. Исто така, потпретседателот на српската влада со шеикот ќе потпише и договор за заедничка заштита на инвестиции, а според медиумите, основа за сите договори ќе биде договорот за меѓународна соработка, кој исто така ќе биде потпишан во Абу Даби. Во меѓувреме, Белград наголемо инвестира и во иновации и развој на наменската индустрија, а неколкуте презентирани нови српски оружени иновации, дело на српската воена индустрија, беа забележани неодамна на меѓународниот саем на оружје „ИДЕКС 2017“, кој секоја година се одржува во главниот град на Обединетите Арапски Емирати, Абу Даби. Токму на овој саем, своите производи ги претставиле српските компании „Југоимпорт“, СДРП, „Слобода“, „Прва петолетка“, „Застава оружје“, „Крушик“ и „Борбени сложени системи“. На саемот биле претставени и новите производи, како беспилотен хеликоптер за набљудување и борбени дејства „стршен“, кој имал автономија на лет од пет часа кога набљудува или два часа во борбени дејства. На изложбата била презентирана „паметната“ артилериска ракета, која може да изврши корекција на движењето. Дометот на српската ракета е 300 километри и таа е наменета за лансирање од повеќецевни лансерни ракетни фрлачи.
Од сите српски оружја изложени на саемот најголемо внимание привлекло оклопното возило „милош“, кое е наменето за набљудувачки патролни и специјални дејства. „Милош“ е меѓу најновите производи на српската наменска индустрија и најкарактеристично е што има заштита од противтенковски мини, а има погон на четири тркала. Тој е опремен со артилериската ракета „град“, која има домет од 52 километри и калибар од 122 милиметри.
Во меѓувреме, во прилог на темата колку се битни иновациите во индустријата за производство на оружје одат и неодамна објавените вести дека глобалната продажба на оружје значително е зголемена во изминатите пет години, достигнувајќи највисоко ниво по завршувањето на Студената војна, при што речиси двојно порасна извозот за Блискиот Исток. Најголеми извозници на оружје остануваат САД и Европа, а Кина забрзано им се доближува. Истовремено, најголем увозник на оружје е Индија, а по неа следува Саудиска Арабија, која ја предводи воената интервенција во Јемен, се наведува во годишниот извештај на Стокхолмскиот институт за истражување на мирот (СИПРИ).
Домашниот безбедносен аналитичар, Милан Стефаноски, вели дека е природно да се разбере зошто вестите од овој тип се многу популарни во светската и во домашната јавност. Тој истакнува дека информациите поврзани со одбрана на својата земја и моќта на армијата ги засегаат сите. Во правец на тоа каде е Македонија во делот на инвестиции во патенти за производство на домашни оружја тој истакнува дека како држава во споредба со соседите стоиме многу лошо.
- Не вложуваме во иновации од областа на производство на нови видови оружје од проста причина бидејќи имаме слаба индустрија, која едвај произведува конвенционално оружје - вели аналитичарот.
Тој, сепак, додава дека за разлика од нас, соседите од поранешните југословенски држави, но и Бугарија и Турција инвестираат солидни суми пари во ова бидејќи тие практично имаат и доходовни индустрии од овој тип, но подвлекува дека ни приближно иновациите од Балканот во нови оружја не можат да се споредат со оние на суперсилите. За компарација тој додава дека и Македонија пред приближно десетина години имаше своја иновација во оружје, која, за жал, не доживеала практична реализација.
- Станува збор за можноста од пред неколку години за производство на сопствен оклопен транспортер во соработка со Украина. Името на оклопното возило требаше да биде БТР-4 „букефал“, а требаше за пониски цени да го произведуваме за потребите на војските на нашите соседи од НАТО. Основата на ова возило е советското БТР-80, а прототипот што никогаш не заживеа беше надграден со македонска воена технологија - изјави Стефаноски.
Дополнително според тогашните написи во македонските медиуми прототипот „букефал“ требало да има погон 8 х 8 и тежина што ќе се движи во зависност од потребите од нивото на оклопна и противминска заштита меѓу 17,5 и 23 тони. Посадата ја сочинувале возачот, командирот и операторот-нишанџијата и има можност да превезе десантно одделение од 6 до 8 војници. Прототипот предвидувал покрај греење и климатизација, да е опремен и со уред за заштита на посадата и војниците во случај на хемиска или нуклеарно-биолошка опасност. „Букефал“ имал и своја роботска надградба со боев модул „штурм“ (купола со вооружување, која се наоѓа монтирана на горната страна).
Тој требало да биде современ без посада и со компјутерско далечинско управување и нишанење од внатрешноста на возилото преку управувачка палка. Предвиденото вооружување на „букефал“ се состоело од топ со калибар од 30 милиметри, спрегнат митралез со калибар 7,62 мм, автоматски фрлач на гранати со калибар од 30 мм (опција 40 мм) и противоклопни ласерско-водни ракети „бариер“. За заштита и маскирање според нацртите објавени во јавноста бил предвиден фрлач на чадни кутии. На македонскиот изум му била предвидена и употреба на камери за управување, кои би пренесувале снимка во дневни и во ноќни услови, термокамери, ласерски мерач на далечината, ГПС-уред и многу други софистицирани „ситници“, кои сега ги користат сојузничките возила на американската армија познати како систем за комуникација од американската фирма „Харис“, што овозможува комуникација и содејство со другите единици од разни земји-членки на НАТО. На уреден пат било предвидено „букефал“ да може да се движи со брзина од 110 км/час, а конструкцијата на возилото овозможувала и совладување водни пречки со пловење без никаква претходна подготовка со брзина до 12 км/час.
Рестарт за нефункционалната наменска домашна индустрија!Иако Македонија е земја што по распадот на заедничката држава имаше готови специјализирани фабрики и погони наменети за оваа индустрија, таа како гранка од нашата економија е комплетно запоставена и неконкурентна за извоз, а некогашните фабрики останаа недоволно искористени и нефункционални.
Македонската воено-наменска индустрија, како дел од комплексот на ЈНА, до 1990 година имаше 19 фабрики. Гигантот „Еуроинвест“ произведуваше композитна заштита за некогаш најдобриот тенк, југословенскиот „М-84“, кој се покажа подобар од американскиот „абрамс“ во Првата заливска војна. „Еуроинвест“ произведуваше и панцири и шлемови. Вториот гигант „Металскиот завод Тито“ (МЗТ), со 1.200 работници, правеше мултипликатори за тенк, куполи и други помошни делови. Дури и Русите ги купуваа менувачите за нивните тенкови „Т-55“ од МЗТ. „Сувенир“ од Самоков беше примарна фабрика за производство на муниција за ЈНА, а извезуваше и во САД. „Тетекс“ од Тетово ги произведуваше најдобрите шинели за ЈНА. Прилепски „Еурокомпозит“, фабрика што беше дел од некогашниот гигант „Еуроинвест“, сѐ уште е во државна сопственост и создава загуби, но сепак има своја програма. Прави панцири и проектили „зољи“, кои ги извезува за доработка во Србија.
Денес функционираат приватни компании, како скопски „Диаг“, која произведува значки за шведската армија, „Винка“ од Виница, која шие воени кошули за холандската армија, и „Единство“ од Валандово, која шие униформи за британската војска.
