МАКЕДОНИЈА И НАТО ВО РОВОВСКА ВОЈНА
Останува и блокадата и посветеностаСамитот на НАТО во Чикаго, како што и се очекуваше, не ~ донесе на Македонија покана за членство во алијансата, но ги забетонира позициите на сите страни во приказната за евроатлантските интеграции и недвосмислено покажа дека веќе четири години, од Самитот во Букурешт, за влезот во НАТО се води рововска војна. Сојузниците го повторија заклучокот од самитот во 2008 година, грчките политичари, иако во изборен хаос, повторно се обединија околу ветото за прием на Македонија пред конечно решение на спорот со името, а меѓународната заедница ги повтори заложбите за прием на земјава во алијансата веднаш штом се реши спорот. Рововската војна продолжува и на домашниот политички фронт. Власта по Самитот ги повтори заложбите за евроатлантски интеграции, решеноста да се истрае во реформите и посветеноста во потрагата по компромисно решение на проблемот со Грција. Опозицијата ги повтори обвинувањата дека власта ги кочи интеграциите, а дел од опозициските партии ги повторија своите предлози за промена на името на државата, како конечно решение на спорот.
Останува проблемот со името
„Ја повторуваме согласноста од нашиот Самит во Букурешт во 2008 година, како и на следните самити, да и упатиме покана на поранешната Југословенска Република Македонија да ~ се приклучи на алијансата веднаш штом ќе се постигне заемно прифатливо решение на проблемот со името во рамките на Обединетите нации, и силно поддржуваме интензивирање на напорите во тој правец.“ Со оваа реченица, дел од точката 26 на заклучоците на Самитот во Чикаго, сојузниците им ставија крај и на надежите дека интеграцијата на Македонија во НАТО би можела да се деблокира по пресудата на Меѓународниот суд на правдата дека Грција со ветото во Букурешт ја прекршила Привремената спогодба.
Решението на проблемот со името би можел да се бара во Обединетите нации, но не преку компромис со Грција, туку со отфрлање на референцата и прием под уставното име, смета професор Жидас Даскаловски.
- Станува очигледно дека проблемот на Македонија е суштински сврзан со нашиот статус во ООН и дека таму треба да се дејствува. Значи пост-Чикаго треба да се види како Владата ќе реагира на новото фијаско на Самитот, дали конечно ќе смогне сили да се избори за враќање на нашето име во ООН и поништување на нелегалниот прием со два дополнителни услови. За тоа да се направи ќе биде потребна поголема и координирана дипломатска активност помеѓу нашите сојузници, но и голем број држави од Африка кои не признале под уставното име – вели Даскаловски.
По Чикаго, и опозицијата повтори дека проблемот со името е стратешка пречка во евроинтеграциите на Македонија. Дел од партиите се залагаат за интензивирање на преговорите откако ќе се стабилизира политичката состојба во Грција. За тоа се залага и владиниот партнер ДУИ, а Владата, како и парламентарното мнозинство, најави дека ќе продолжи со напорите за прием во НАТО и ЕУ. Лидерот на опозициската ВМРО-НП Љубчо Георгиевски, пак, ја повтори својата заложба проблемот со Грција да се реши со прифаќање на името Република Северна Македонија, за кое тврди дека нема да го загрози идентитетот.
Но, НАТО во заклучокот упатува Македонија брзо да ги продолжи преговорите со Грција и тие конечно да постигнат решение.
- Рано решение, и следствениот прием (во НАТО), ќе придонесе кон безбедноста и стабилноста во регионот. Охрабруваме неодложно продолжување на преговорите и очекуваме тие да завршат што е можно поскоро. Ги поздравуваме и продолжуваме да ги поддржуваме тековните напори во реформите во ПЈР Македонија, и ја охрабруваме нивната имплементација. Исто така ги охрабруваме натамошните напори во изградба на мултиетничко општество – наведоа сојузниците во заклучокот.
Нова шанса на следниот самит?
Иако се соочува со нови избори, откако пропаднаа обидите за составување влада, Грција е едногласна во решителноста да го спречи приемот на Македонија во НАТО додека не се реши спорот со името. Според грчките медиуми, лидерите на сите парламентарни партии пред Самитот постигнале консензус дека Грција ќе стави вето на евентуалниот обид на алијансата да ја покани Македонија. На маргините на Самитот се водела дипломатска војна, во која Грците лобирале против македонската делегација и неколкуте сојузници кои се обиделе да издејствуваат покана.
- Алтернативата е да се продолжи со обидите на убедување на големите сили во алијансата и во ЕУ дека членството во НАТО и фактички убедувањето на Грција се пожелни за стабилизирањето на регионот и на земјата. Kако стојат работите, мали се изгледите да се промени силната грчка позиција во однос на т.н. спор за името. Тука надежта ќе биде, меѓудругото, и дека пошироките геополитички интереси ќе бидат насочени кон проширување на алијансата, проширување кое на некој начин би не вклучило и нас. Бидејќи практика е самитите на НАТО да се одржуваат во временски рок од една до две години ќе има простор за делување во оваа насоко, но повторно треба да се истакне дека за нас ќе биде клучно дали коцкичките во мозаикот ќе се поклопат или не – смета Даскаловски.
По Самитот во Чикаго, американскиот државен секретар Хилари Kлинтон изрази жалење дека не се поканети нови членки и уверување дека проширувањето на Алијансата мора да биде на дневниот ред на следниот самит. Дипломатски кругови во Македонија пораката ја сфатија како обврзувачка за Грција. Тие сметаат дека состанокот на НАТО со земјите-кандидатки Македонија, Босна и Херцеговина, Црна Гора и Грузија, кој не беше планиран во оригиналната агенда на Самитот, е заслуга на турската дипломатија и најава за следно проширување. Покрај Турција, поддршка на Македонија на Самитот и дале и Албанија, Хрватска, Холандија, Унгарија и Словенија.
И американскиот амбасадор во Македонија Пол Волерс истакна дека Самитот во Чикаго го немал проширувањето како точка на дневниот ред.
- Што се однесува до самитот на НАТО има некакво чувство дека Македонија доби негативен извештај. Прашањето за влез на Македонија во НАТО воопшто не беше разгледувано - рече Волерс и истакна дека пораката од Чикаго е многу јасна: „Не е прашање дали, туку кога Македонија ќе стане членка“.
По Самитот, поранешниот генерален секретар на алијансата лордот Џорџ Робертсон изјави дека е срамно што Македонија не доби покана.
- Срамно е што Македонија не доби покана на Самитот во Чикаго. Постојаната блокада на македонското членство во НАТО е неоправдана. Македонија ги исполни сите критериуми за членство и игра непропорционална улога во мировните трупи на НАТО операциите. Самото тоа значи членство. Во 2001 Македонија се соочи со реален предизвик за Европа, но и за светот. Со свои сили обезбеди да се надмине еден конфликт со договор што е пример за многу генерации – оцени Робертсон во изјава за емисијата „Порта“ на МТВ.
Чекањето – лоша стратегија
Kако и да се продолжува битката за прием во алијансата, смета Даскаловски, времето не работи во прилог на Македонија. Тој е скептичен и дека е можно компромисно решение на спорот.
-Секако Македонија може да исчека разврска на грчката криза во ЕУ, но и тоа е ризично стојалиште. Никој не може и нема да сака да ја помогне Македонија во изборувањето на сопственото име и идентитет ако ние сами во тоа не си помогнеме во рамките на ООН. Грчката политичка елита била и ќе биде сложна во агресијата кон името и идентитетот така што шансите тие да дојдат до некои прифатливи компромисни позиции се многу мали – смета Даскаловски.
Времето работи и против во моментов најсилните аргументи кои Македонија ги истакнува во прилог на својата аспирација за членство во НАТО – учеството во воените мисии на алијансата, смета професорот. Македонија, која од 2002 година учествува во мисијата ИСАФ во Авганистан, со години го истакнува фактот дека е еден од најголемите контрибутори на трупи според процентот на расположливи воени сили, како и број на војници по глава на жител. И сојузниците го прифаќаат и поздравуваат тој факт. „Го цениме значителниот придонес на ПЈР Македонија во нашите операции, како и нејзината активна улога во активностите за регионална соработка. Ја вреднуваме долгорочната посветеност на ПЈР Македонија кон процесот на пристапување во НАТО.“
- Kако времето ќе одминува и сојузничките трупи се повлекуваат од Авганистан, за Македонија ќе се постави прашањето како ние придонесуваме во алијансата. Нема да имаме воен ангажман но можно да имаме консултативно-обучувачки задачи во Kабул. Се разбира, не е исклучено дека нема да се разгори некоја нова точка на глобалната сцена па ќе има потреба за наше повторно воено потпомагање на плановите на НАТО или на САД но тоа во овој момент не изгледа веројатно. Со опаѓање на нашето влијание во воените мисии ќе се намали и силината на аргументот на нашето водство дека ние придонесуваме во глобалната стабилност на страна на алијансата дури и над нашите можности и секако повеќе од многу де јуре членки на НАТО – смета Даскаловски.
Игор К. ИлиевскиДесет години во мисии со НАТОМакедонија од 2002 година учествува во воени мисии надвор од своите граници. До денес, во операциите во Авганистан, Ирак, Босна и Херцеговина и Ирак учествувале околу 2.800 македонски војници, добиле повеќе од една и пол илјада странски медали за учество во мисии и околу 250 медали за борбени достигнувања.
l август 2002 година, двајца офицери на АРМ заминуваат со турскиот контингент во мисијата ИСАФ во Авганистан
l март 2003 година – контингентот во Авганистан засилен до пешадиски вод
l јуни 2003 година – АРМ во Ирак испраќа 32 припадници на специјалните сили, кои во Таџи влегуваат во состав на американски контингент.
l јуни 2006 година - механизирана пешадиска чета на АРМ им се приклучува на силите на ИСАФ
l јуни 2006 година - АРМ испраќа контингент во мисијата АЛТЕА во Босна и Херцеговина. Kонтингентот е составен од медицински тим и хеликоптерски тестамент, кој останува до јули 2008 година
l декември 2008 година – завршува македонското учество во операцијата „Слобода за Ирак“. Во 11 контингенти на АРМ ротираа 479 припадници на силите за специјални операции и добија околу 150 борбени одликувања од САД
l април 2010 година – на барање на САД, АРМ испраќа дополнителен контингент војници во Авганистан. Kонтингентот од 79 припадници на воената полиција и силите за специјални операции формира посебни Наменски сили „Феникс“ со армијата на САД и извршува независна десетмесечна мисија. Војниците се враќаат со 70 американски борбени одликувања.
Пат долг 19 годиниl 23 декември 1993 година– Собранието донесе одлука за зачленување на Република Македонија во НАТО
l 15 ноември 1995 година – Република Македонија пристапува кон Програмата партнерство за мир - ПзМ. Станува членка на Северноатлантскиот совет за соработка, кој во 1997 година станува Евроатлантскиот партнерски совет – ЕАПС. За членство во ПзМ беше потребно членство во ОБСЕ, кое честопати беше блокирано од Грција
l 22 декември 1995 година – Договор со НАТО за транзит на силите на ИФОР/СФОР низ територијата на Република Македонија.
l 19 јануари 1996 година - склучена е Спогодбата за безбедносни аранжмани меѓу РМ и НАТО;
l 12 април 1996 година - Владата ги прифати Правилата за однесување на НАТО;
l 12 мај 1996 година - во Брисел прифатена Индивидуалната програма на РМ во рамките на ПзМ за 1996 - 1998 година;
l 14 јуни 1996 - Во Брисел, во седиштето на НАТО, отворена е македонска канцеларија за врски;
l јануари 1997 година - Македонија е примена во Kомитетот за воено планирање и анализа на НАТО
l мај 1997 - На воениот полигон Пепелиште, кај Неготино, е одржана мултинационалната воена вежба „Спасител ’97“, прва од ваков вид организирана на територијата на Македонија;
l 16 април 1997 година - во Брисел Република Македонија е примена во процесот на ПАРП;
l 2 декември 1998 - Владата на РМ донесе одлука за доаѓање на НАТО-силите во Република Македонија во функција за извлекување на верификационата мисија на НАТО во Kосово.
l март 1999 година – Македонија и Албанија се првите земји што го почнуваат циклусот на Акциски план за членство – новата алатка на НАТО за земјите-аспиранти. Оттогаш Македонија изготвува Годишни национални програми за членство
l 04 април 1999 година - Македонија дава согласност за изградба на кампови за згрижување на околу 100.000 бегалци од Kосово и ја отвора границата за премин на бегалците. Единици од АФОР (НАТО хуманитарен контингент во Албанија) земаат учество во функционирањето на 7-те кампови и на еден транзитен камп во Македонија;
l 9 јуни 1999 година - делегација на НАТО и на Сојузна Република Југославија во а во Kуманово потпишаа спогодба за повлекување на југословенските/српските сили од Kосово;
l 19 декември 2000 - Во Скопје, во Воената академија на РМ, беа промовирани првите подофицери за основни командирски должности за пешадискиот род на АРМ, Школувани според стандардите на НАТО;
l јуни 2003 година – САД потпишува спогодба за партнерство со Албанија, Македонија и Хрватска со кое ги поддржува во патот кон полноправно членство. Создадена е Јадранската група и слоганот „Во јато кон НАТО“
l јуни 2004 година – Самит на НАТО во Истанбул, земјите од Јадранската група следни кандидати за членство
l 2008 година, Самит на НАТО во Букурешт, Албанија и Хрватска добиваат покана, Грција става вето на приемот на Македонија
l мај 2012 година – Самит на НАТО во Чикаго, Алијансата го повторува заклучокот од Букурешт и охрабрува брзо решавање на спорот со Грција
[You must be registered and logged in to see this link.]
