Оваа тема ја отворам бидејќи сметам дека на овој период треба да му придадеме едно поголемо внимание и да добро продискутираме со цел подобра едукација на сите,и оние кои знаат и оние кои не го знаат овој дел од историјата баш како треба... ова е само вовед од Википедија, па доста теми не се опфатени..ајде тука ако некој знае навистина би го молел да напише нешто повеќе и подетално,да ги опфатиме сите настани и сите херои.
ВоведНародно-ослободителната борба на Македонците во Бугарија, во Грција и во Југославија не била раководена од еден центар. Таа била раководена од комунистички партии во соодветните држави, но тие партии имале различни ставови за македонското национално прашање. Меѓутоа сите комунистичките партии кои дејствувале во оделните делови на Македонија и сред македонскиот народ требало да водат сметка за неговите барања и интереси бидејќи македонското националноослободително движење во сите дела на Македонија кон крајот на четвртата деценија од 20 век, непосредно пред започнувањето на Втората светска војна, навлегло во нова и повисока фаза на развој. Тоа е време во кое, во сите три дела на Македонија без оглед на поделеноста и непостоењето на политичка и организациона поврзаност меѓу револуционерните сили на македонскиот народ, благодарение на претходните борби, на традицијата и изградената колективна историска и национална свест, процесот на афирмација на македонскиот национален и политички индивидуалитет, изразен низ формата на одбрана на правото за самостојност на македонскиот народ, ги зафатил скоро сите слоеви. Во сите три дела на Македонија на дневен ред се нашла борбата за признавање на националната самобитност на Македонците, борбата за афирмација на македонскиот јазик и за откривање на сопственото историско битие. Тоа е период во кој се акцентирала потребата од организиран и осмислен напор за афирмација на националното културно наследство на македонскиот народ и за развивање на современата македонска култура.
ОКУПАЦИЈА НА МАКЕДОНИЈАОкупацијата на Македонија во Втората светска војна била спроведена по капитулацијата на Кралството Југославија и Кралството Грција. Притоа, освен порано вклучениот Пирински дел на Македонија, Бугарија го анектира и најголемиот дел од Вардарскиот дел и дел од Егејскиот дел на Македонија (до реката Струма и островите Тасос и Самотраки), со вкупно 21.460 км² и околу 876.000 жители.
Италија го доби најголемиот дел од Западна Македонија со градовите Тетово, Гостивар,Кичево, Дебар и Струга, најголемиот дел од преспанските села и Костурско, Леринско и Кожанско во Егејскиот дел на Македонија, со вкупно 4.314 км² и со околу 232 илјади жители. Во јули тоа окупационо подрачје беше препуштено на анектирање од квислиншка Албанија. Така, Егејскиот дел на Македонија, кој дотогаш се наоѓаше под грчка власт, беше поделен под бугарска, италијанска и германска окупација (Солунско, Воденско и Гуменџиско).
Заедно со германската војска што навлегувала во Македонија, во Скопје пристигнала од Бугарија една група на македонски политички емигранти, кои заедно со месни Македонци, под заштита на германската воена власт, на 13 април 1941 година го формирале Бугарскиот централен акционен комитет. Сета активност на Акциониот комитет требало да послужи како основа за што побрзо превземање на административната власт во Македонија од страна на Бугарија и аргумент за нејзино анектирање.
Помеѓу 9 и 10 мај 1941 година, бил формиран Албански комитет во Тетово, кој побарал овој град да биде ослободено од Италија и приклучено кон Албанија. По примерот на Албанскиот комитет во Тетово, слични комитети биле формирани и во други градови во западниот дел од Вардарска Македонија. Бугарската окупација на Вардарска Македонија започнала во втората половина на април 1941 година, а преземањето на новите административно-полициски органи се одвивала бргу. По доаѓањето на бугарските воени сили и полициски органи во Македонија, уследило и назначување на највисоки функционери во организираните обласни дирекции, кои претставувале нависока извршна власт на државниот ситем на Царството Бугарија.
Бугарската власт во окупираните делови на Македонија биле ограничени од Нацистичка Германија. Некои германски институции што постоеле во окупираниот дел на Македонија биле во привилигирана положба, а со самото тоа се намалувале и ограничувале суверените права на Бугарија над окупираните подрчја во Македонија. Западна Македонија, во периодот од мај до јули 1941 година, преставувала окупациска област на италијанската војска. Новите власти создале посебен систем од разновидни мерки за економско искористување на риридните и другите богатства во Македонија. Бугарската влада за да си создаде потпора во оној дел од Македонија кој се наоѓал под нејзина власт, дозволила да се формираат фашистичките и националистичките организации.
Центарот на балистичката организација во западна Македонија се наоѓал во Гостивар. Овој центар бил раководен од Кадри Сали, а во Тетово Шуаиб Камбери. Овие двајца биле членови на фашистичкиот корпоративен совет во Тирана, а потоа членови на Окружниот комитет за Косово. Други истакнати балистички водачи биле: Џафер Сулејмани, Мунир Тршана, Осман Азизи, Фиќири Дина и други, а команданти на балистичките одреди биле Џемаил Хасани - Џемо и Мефаил Шеху - Зајази.
Почеток на народно-ослободителна борба во МакедонијаЕден месец по окупацијата на кралството Југославија, секретарот на Покраинскиот комитет на КПЈ за Македонија, Методија Шаторов - Шарло испратил проглас, именуван како Писмо до Стојана, до македонскиот народ. Во прогласот меѓу другото било истакнато:
„
... безразличието на широките народни маси по одношението на југославјанската држава и правителства, који 23 години плјачкаја и потискаја народите на Југославија... како резултат на војната и наша Македонија е окупирана од германски, италјански и бугарски војски... Ние не видофме нити наши чиновници, нити да се споменува нешто за нашите македонски револуционери, што пак за македонската култура. Се што е наше ни се представуе како да е било бугарско... да се обединат сите Македонци и други народности во Македонија за општо своје право за слобода и равноправност, но не цепене на македонската земја и македонскио народ.“Иван Козарев
[You must be registered and logged in to see this image.]Писмото на Стојан
[You must be registered and logged in to see this image.]Оружениот отпор започнал непосредно по германскиот напад на СССР. Во Пиринскиот дел на Македонија, Иван Козарев ја формира првата партизанска група, а непосредно по неа беа формирани и партизанските групи на Никола Парапунов и Костадин Кантарџиев, поради што бугарските власти презедоа апсење на околу 150 антифашисти. Во повеќе градови на Вардарскиот дел на Македонија беа организирани масовни илинденски демонстрации (2 август 1941). Истиот месец скопските диверзанти извршија успешни диверзии во рудникот за хром Радуша, на аеродромот Петровец, на железничката линија и на други објекти, а потоа беа формирани и Скопскиот НОП одред (22 август 1941) и Прилепската партизанска чета (12 септември 1941). На 11 октомври 1941 година, Прилепскиот партизански одред извршил напад врз полицискиот участок во Прилеп, на прилепскиот затвор и на телефонско-телеграфската мрежа во Прилеп.
По нападот на Советскиот сојуз, низ цела Егејска Македонија се засилила активноста за подготовака на воружената борба под раководство на Комунистичката партија на Грција. Оваа партија ги зацврстила врските со Покраинскиот комитет за Македонија во Солун. Еден од најкрупните настани во 1941 година е Драмското востание, во кое масовно учествувале Грците и Македонците од тој крај. Востанието започнало на 29 септември, а пред самиот негов почеток биле изврешени повеќе воружени и диверзански акции.
Развој на народно-ослободителната војнаРазвојот на народно-ослободителната борба на Македонија се одвива во текот на 1942 година. На Јануарското советување одржано во Скопје на 7 јануари 1942 година. На ова советување учествувале 25 делегати и други кумунистички дејции. На советувањето било одлучено во иднина партизанските одреди треба да бидат мали и подвижни, да имаат народен карактер, а нивната цел е преку развивање на националноослободителната борба да се извојува национална слобода на македонскиот народ. Во однос на дејноста на ПК било одлучено засилување на партиската политичка активност сред селаните.
Елпида Караманди
[You must be registered and logged in to see this image.]ПК и Покраински штаб под влијание на внатршната и надворешната состојба, во март 1942 година донеле одлука за организирање на нови партизански одреди. Беа формирани уште четири одреди во Битолско, Крушевско, Мавровско и на Шар Планина. Во Пиринскиот дел на Македонија беа формирани нови партизански групи во Горноџумајско, Неврокопско и Петричко и беше извршен оружен напад на германската станица за врски во Горна Џумаја.
Борбата во 1942 година, покрај дејствувањето на партизанските одреди, е исполнета со разни форми на отпор во кој на свој начин чествувал целиот народ. Чести биле атентатите, демонстрациите, саботажите и многу други активности со кои се негиралала окупаторската власт. Атентати биле организирани врз преставниците на окупаторската власт како и нивните соработници. Во 1942 година во Скопје бил извршен атентат врз агентот Мане Мачков, во Велес бил ликвидиран полициски соработник, во Битола бил извршен атентат врз полицискиот началник и др.
Партизани на планина Мукос, 1942
[You must be registered and logged in to see this image.]Разгор на народно-ослободителната борба на МакедонијаРазгорот на народно-ослободителната борба на Македонија се одвивал во текот на 1943 година. По формирањето на КПМ и неговиот централен комитет било решено Главниот штаб на НОПОМ и другите воени штабови да излезат на терен за непосредно раководење на оружената борба. Беа формирани и пет обласни комитети на КПМ и пет оперативни зони на НОВ и ПОМ, со задача да се поврзат со воено-политичките раководства на отпорот во Албанија, Бугарија и Грција.
Во Пиринскиот дел на Македонија беше формиран НОПО Јане Сандански, а потоа и НОПО Никола Калапчиев во Горноџумајско, НОПО Антон Попов во Петричко и партизанските чети во Светиврачко и во Мелничко. Беа создадени силни жаришта на оружената борба во Дебарца, Преспа, Тиквешко, Гевгелиско и Кумановско.
На Преспанското советување било решено да почнат подготовките за свикување на Првото заседание на АСНОМ како највисок орган на власта во македонската држава, да се формираат баталјони и бригади, команди на местата и на подрачјата, обласнии околиски НОО. Наскоро потоа бил формиран Народноослободителниот баталјон Мирче Ацев како прва регуларна воена единица на НОВ и ПОМ. и ПОМ.
По капитулацијата на Италија единиците на НОВ и ПОМ запленија големо количество оружје и муниција. На слободните територии се создавале и легални НОО, бил формиран и првиот легален Околиски НОО во слободното Кичево, биле организирани санитетска и амбулантна служба, беа отворени првите училишта на македонски наставен јазик и се одржа првиот свештенички народен собор како зачеток на автокефалноста на македонската црква. Издавачката дејност на македонски јазик добиваше уште поголеми размери.
Кузман Јосифовски-Питу
[You must be registered and logged in to see this image.]Беше објавен Манифестот на ГШ на НОВ и ПОМ како програмски документ за целите на НОАВМ. При ГШ пристигна и првата англиска сојузничка мисија како значаен акт на меѓународно признание на НОАВМ. Воените сили на НОВ и ПОМ нараснаа на 6 баталјони, една чета со тешко оружје и една батерија топови, а беше формирана и Првата македонско-косовска НОУ бригада. ЦК на КПМ и ГШ на НОВ и ПОМ го формираа Иницијативниот одбор за свикување на АСНОМ и беа избрани 42 делегата за Второто заседание на АВНОЈ, кои поради воените услови не успеаја да учествуваат во неговата работа.
Во Костурско и Леринско, во Егејскиот дел на Македонија, беа формирани Славјаномакедонскиот народноослободителен фронт (СНОФ) и Славјаномакедонската ослободителна војска (СОВ) како вооружен дел на СНОФ, во чии рамки дејствуваа НОПО Лазо Трповски и НОПО Вичо. ГШ на НОВ и ПОМ почна да води покрупни воени операции. Беше формирана Втората МНОУ бригада Мегленско и по два дена таму се одржа и Првиот конгрес на Народноослободителниот младински сојуз на Македонија, со учество на 288 делегати од младинските организации
Слободни територии во Вардарска Македонија во 1943 година
[You must be registered and logged in to see this image.]Депортација на Евреите од МакедонијаДепортацијата на Евреите од Македонија претставува настан од Втората светска војна организиран од владите на фашистичка Бугарија и нацистичка Германија, со цел систематска елиминација на еврејското население од т.н. „новоослободени територии“ од страна на бугарската власт. Депортацијата на Евреите од Македонија претставува дел од депортација на Евреите од сите „новоослободени територии“ (Вардарска Македонија, Егејска Македонија, Поморавјето (Србија), и Тракија).
Сите Евреи од Македонија биле депортирани во логорот Треблинка во Полска, каде што биле задушени во гасни комори. Од Треблинка не се вратил никој. Не останал ниту еден сведок да прераскаже за стравотиите на уништувањето на еврејското население од Македонија. Документите се единствените сведоци за докажувањето на судбината на Евреите во Македонија.
Од Вардарска Македонија биле иселени над 7.000 Евреи, додека вклучувајќи ги и оние од Егејска Македонија и Тракија околу 11.400. Според податоци од октомври 1945 година, на територијата на денешна Македонија преостанале само 419 лица, чијашто заедница денес брои околу 200.
